خورشيد نزديکترين ستاره به سياره زمين، جايي كه ما در آن زندگي مي كنيم، است. خورشيد توده بسيار بزرگي از گازهاي داغ و سوزان است. کشش جاذبهاي قوي خورشيد, زمين و ساير سيارات دستگاه خورشيدي را در مدار خود نگاه ميدارد. نور و حرارت خورشيد تمام اجرام واقع در دستگاه خورشيدي را تحت تأثير قرار ميدهد و امکان حيات را بر روي زمين فراهم ميآورد.
خورشيد ستارهاي متوسط است؛ اندازه, سن, و دماي آن در محدوده مياني اين مشخصه ها در بين ستارگان ديگر قرار دارد. ستارهشناسان معتقدند که خورشيد 6/4 بيليون سال عمر دارد و در حدود 7 بيليون سال ديگر نيز به تابش خود ادامه خواهد داد.
کهکشان راه شيري شامل 400 بيليون ستاره است. تمامي اين ستارگان, و گاز و گرد وغبار ميان آنها, درحال چرخش به دور يک مرکز کهکشاني هستند. ستارگاني که از اين مرکز دورتر هستند با سرعت کمتري حرکت ميکنند و مدت زمان بيشتري براي چرخش به دور آن نياز دارند.
خورشيد در قسمت خارجي کهکشان واقع شده است, در فاصله 1017 * 6/2 کيلومتري از مرکز آن. 250 ميليون سال طول ميکشد تا خورشيد, که با سرعت 220 كيلومتر بر ثانيه در حال چرخش به دور مرکز است, يک سفر کامل را به دور مرکز کهکشان به انجام برساند. تاکنون خورشيد 18 بار کهکشان را دور زده است!
از ديد بشر, خورشيد زيبا، مفيد, و در عين حال قدرتمند و خطرناک است. با گردش زمين, خورشيد از افق مشرق طلوع ميکند, در طول روز عرض آسمان را طي ميکند, و در پايان در مغرب غروب ميکند. در شب, نور انعکاسيافته از خورشيد موجب درخشندگي ماه و سيارات ديگر در آسمان ميشود.
خورشيد مقادير زيادي از انرژي را هر روز به زمين ميبخشد. اقيانوسها و درياها اين انرژي را ذخيره ميکنند و به اين ترتيب دماي زمين در سطحي باقي مي ماند که امکان ادامه حيات براي گونههاي متنوعي از جانوران فراهم آيد. انرژي خورشيد همچنين باعث ايجاد باد در اتمسفر زمين ميشود. تأثير خورشيد بر زمين تنها به نور آن ختم نميشود. ذراتي که از خورشيد جاري ميشوند ميتوانند باعث از هم گسيختگي ميدان مغناطيسي زمين شوند, و اين امر ميتواند با ارتباطات اکترونيکي تداخل پيدا کند.
خورشيد در مقايسه با ساير اجرام موجود در دستگاه خورشيدي بزرگ و حجيم است. شعاع خورشيد (فاصله مرکز تا سطح آن) 695508 کيلومتر, يعني 109 برابر شعاع زمين است. اگر خورشيد توخالي بود, يک ميليون زمين در داخل آن جا ميگرفت. جرم حجمي زمين 1027 * 989/1 تن مکعب است. اين عدد بسيار بزرگ است. اگر بخواهيم آن را بنويسيم بايد جلوي عدد 1989 بيست و چهار تا صفر بگذاريم. خورشيد 333000 بار حجيمتر از زمين است. عليرغم وزن زياد آن, چگالي آن از زمين کمتر است. چگالي متوسط خورشيد 409/1 گرم بر سانتي متر مكعب است که يک چهارم چگالي متوسط زمين است.
خورشيد مقادير هنگفتي نور توليد ميکند. ميزان انرژي توليد شده توسط خورشيد به صورت نور 1026 * 83/3 وات است. براي مقايسه, بد نيست بدانيد كه يک لامپ رشتهاي 60 تا 100 وات انرژي توليد ميکند. دماي قسمت خارجي و قابل ديد خورشيد 5500 درجه سانتيگراد است!
فاصله متوسط خورشيد از زمين 150 ميليون کيلومتر است. 8 دقيقه طول ميکشد تا نور خورشيد به زمين برسد. اما اين نور در هنگام رسيدن به زمين نيز آنقدر قدرتمند است که ميتواند چشم انسان را درصورت نگاه مستقيم به آن آسيب برساند. خورشيد نزديکترين ستاره به زمين است. فاصله ستاره بعدي تا زمين به اندازهاي است که 3/4 سال طول ميکشد تا نور آن به زمين برسد. نور شديد خورشيد سبب ميشود تا ما نتوانيم در طول روز ساير ستارهها را ببينيم.
اجزاي سازنده خورشيد
خورشيد يک ستاره نسل دوم است, يعني برخي از مواد آن متعلق به ستارههاي اوليه هستند. برخي ستارهها در کهکشان ما به قدمت جهان هستي عمر دارند و دانشمندان معتقدند که در انفجار بزرگ دنيا در حدود 14 بيليون سال قبل شکل گرفتهاند. عمر خورشيد 6/4 بيليون سال است.
اولين ستارهها تنها از هيدروژن و هليومي که در اوايل شکلگيري کيهان به وجود آمده اند تشکيل شدهاند. اين ستارهها را ستارههاي نسل اول گويند. اگرچه هيدروژن يکي از اجزاي اصلي خورشيد نيز هست, اما عناصر سنگينتري نيز در ساختار آن هستند مانند کربن, نيتروژن, و اکسيژن. اين عناصر، تشکيلدهنده قسمت داخلي ستارههاي نسل اول بوده اند که قبل از تولد خورشيد زيستهاند و نابود شدهاند. وقتي اين ستارگان حجيم و کمعمر سوخت داخلي خود را به اتمام رساندند, منفجر شدند و عناصر سنگينتر را به درون فضاي ستارگان منتشر نموده اند. خورشيد از اين مواد شکل گرفته و به يک ستاره نسل دوم تبديل شده است.
خورشيد نميتواند براي هميشه به درخشش خود ادامه دهد, زيرا در نهايت تمامي سوخت موجودش را مصرف خواهد کرد. واکنشهاي گداز هستهاي که باعث تابش خورشيد ميشود به عنصر هيدروژن بستگي دارد, اما هيدروژن موجود در هسته خورشيد در نهايت به پايان خواهد رسيد. واکنشهاي هستهاي در حدود 37 درصد هيدروژن اوليه موجود در هسته خورشيد را به هليوم تبديل کردهاند. ستارهشناسان تخمين زدهاند که هسته خورشيد تا حدود 7 بيليون سال ديگر هيدروژن خواهد داشت.
با گذر زمان خورشيد بطور پيوسته درخشانتر ميشود زيرا هليوم بيشتري در هسته آن تجمع ميکند. با وجود کاهش تدريجي ذخيره هيدروژن در خورشيد, هسته خورشيد بايد به ايجاد فشار کافي براي جلوگيري از فروپاشي دروني خورشيد ادامه دهد. تنها راه براي انجام اين کار بالا بردن دماي آن است. افزايش دما سرعت انجام واکنشهاي هستهاي را بالا ميبرد و خورشيد را درخشانتر ميکند. در عرض 3 بيليون سال, خورشيد آنچنان گرم خواهد شد که اقيانوسهاي زمين را تبخير ميکند. 4 بيليون سال بعد, خورشيد تمامي هيدروژن خود را مصرف خواهد کرد و به ستاره غولپيکري مبدل ميشود که سياره عطارد را فروميبلعد. در اين نقطه از عمرش, خورشيد تبديل به يك ستاره غولپيکر قرمز ميشود. خورشيد 2000 بار درخشانتر از آنچه اکنون هست خواهد شد و آنچنان داغ مي شود که صخرههاي زمين را ذوب خواهد كرد. در اين زمان, دستگاه خورشيدي بيروني گرمتر و قابل سکونتتر ميشود. قمرهاي يخي سيارات بزرگ به اندازهاي گرم ميشوند که به جاي يخ پوشيده از آب خواهند شد.
زمانيکه خورشيد تمامي سوختش را به مصرف برساند, ديگر قادر به تحمل وزن لايههاي داخلي خود نخواهد بود و آنها شروع به فرو ريختن به داخل هسته خواهند کرد و درنهايت ستارهاي کوچک, چگال, و سرد ايجاد خواهد شد. شعاع آن به اندازه زمين مي رسد ولي چگالتر و حجيمتر. 8 بيليون سال ديگر از زمان حال, خورشيد به ستاره سفيدي تبديل ميشود که به آرامي رو به سرد شدن ميگذارد و در نهايت آنچنان سرد ميگردد که ديگر نوري از خود ساطع نخواهد کرد. و اين جا پايان دنيايي است كه ما روزي در آن زندگي مي كرديم.