چاقي چيست؟
فربهي يا چاقي يک بيماري است که اضافه وزن غير طبيعي بدن تعريف ميشود که اثرات بسيار مخربي ( فشار خون ب
الا، ديابت، اختلال چربي هاي خون، بيماريهاي قلبي، سکته ي مغزي، آرتروز مفاصل، قطع تنفس در هنگام خواب، بعض از سرطانها مانند کيسه ي صفرا کبد چرب و …) بر روي انسان طبيعي دارد.
معيار تشخيص چاقي: شاخص توده بدن، معيار مناسبي براي تعيين وزن مناسب شماست و از تقسيم، وزن (بر حسب کيلوگرم) بر توان دوم قد (بر حسب متر) بدست مي آيد.
اگر شاخص توده بودن شما بين ۵/۱۸ تا ۲۵ باشد، در محدوده نرمال هستيد، اگر اين عدد بين ۲۵ تا ۳۰ باشيد، اضافه وزن داريد. اگر عدد به دست آمده بيشتر از ۳۰ باشد، چاق هستيد. چاقي هم درجه بندي ميشود:
– بين ۳۰ تا ۳۵: درجه يک
– بين ۳۵ تا ۴۰: درجه دو
– بيشتر از ۴۰ : چاقي درجه سه يا مفرط يا مرضي
براي درمان چاقي از شيوه هاي مختلف استفاده مي شود که استفاده از رژيم غذايي کم کالري و نيز ورزش شايعترين آنها مي باشد. با توجه به اينکه در بسياري از موارد اين شيوه ها برگشت پذيرند دخالت جراحي براي درمان چاقي براي عده اي توصيه مي شود.
در واقع افراد ۱۸ تا ۵۵ سال كه BMI (ايندكس توده بدني) آنها بالاي ۴۰ باشد و يا بيماراني كه يكي از عوارض چاقي مفرط را داشته و BMI آنها بالاي ۳۵ باشد كانديد اين عمل جراحي هستند. بيماران بايد از سلامت كامل جسمي و روحي رواني برخوردار بوده و مشكل بيماري قلبي عروقي حاد نداشته و بيماريهاي مزمن وعفوني نيز نداشته باشند.
انواع شيوه هاي جراحي براي درمان چاقي:
- اعمال جراحي محدود کننده حجم معده (Restrictive)
- حلقه ي تنگ کننده ي معده يا Gastric banding
- جراحي ترميمي کم کننده ي حجم معده همراه با حلقه Vertical Banded Gastroplasty
- جراحي گاسترکتومي آستيني Sleeve gastrectomy
- اعمال جراحي کاهش دهنده جذب غذا ( Malabsorbtive )
- انتقال مسير صفراوپانکراس
- اعمال جراحي ترکيبي که از دو حالت فوق باهم استفاده مي شود
- باي پس معده Gastric Bypass
در اينجا ابتدا دو شيوه جراحي که در ايران متداول است بيان مي شود و در پايان اشاره اي به شيوه ي نوين کاهش وزن اشاره ميشود.
حلقه تنگ کننده دور معده:
با لاپاروسکوپ کار گذشته ميشود شامل کار گذاري يک کمربند نيم اينچي دور قسمت فوقاني معده است که ايجاد يک کيسه کوچک با دهانه خروجي ثابت مينمايد. حلقه قابل تنظيم را ميتوان با تزريق مايع استريل تنظيم نمود بطوري که وقتي مايع اضافه ميشود دهانه خروجي کيسه معدي کوچکتر شده و در مقابل خروج غذا از معده ممانعت ميکند.
در روش گاستريک بندينگ جراح با ايجاد ۴ يا ۵ شکاف به قطر کمتر از يک سانتيمتر برروي شکم (به جاي برش ۲۰ تا ۳۰ سانتيمتري برروي شکم در جراحي باز) ابزارها ودوربين لاپاروسکوپي خود را به داخل شکم عبور داده وبا کمترين عارضه و تهاجم ممکن، ايمپلانت (بند) را به دور جدار خارجي معده به صورت حلقه جاگذاري مي نمايد. بدين ترتيب، عملا معده به دو قسمت تقسيم شده واز آن پس بخش فوقاني معده به عنوان معده اصلي شمرده ميشود و در نتيجه بدون بدون برش يا دوخت و دوز حجم معده کاهش مي يابد به صورتي که بيمار پس از صرف مقدار کمي غذا احساس سيري مينمايد و همچنين وجود بند باعث کندي عبور غذا ميشود که آنهم موجب احساس سيري ميشود. به همين دلايل زمان سيري نيز پايدار بوده و بيمار به مدت طولاني تري ميل به غذا نداشته و لاغر ميشود
در مورد گاستريك باندينگ بيماران معمولاً بين ۱ تا ۲ روز در بيمارستان مي مانند و يك هفته بعد از عمل مي توانند فعاليت هاي روزمره خود را از سر بگيرند. اغلب بيماران ۵-۶ ساعت پس از عمل قادر به راه رفتن بوده و تنها يک روز پس از عمل در بيمارستان بستري هستند و پس از دو هفته ميتوانند به صورت معمول وکنترل شده از مواد غذايي متنوع استفاده نمايند.بعد از عمل بيماران بايد يكسري عادات جديد غذايي را ياد بگيرند. ممكن است چند روز بعد از عمل دچار حالت تهوع شوند. تا ۳ روز بعد از عمل و در بيمارستان فقط حجم كمي از مايعات صاف شده به آهستگي شروع شده و غذاهاي جامد نمي توانند تا زماني كه مايعات شروع نشده مصرف شوند. مصرف غذاهاي جامد و نيمه خشك بصورت تدريجي و با مقدار كم پس از تحمل رژيم مايعات صاف شده در روزهاي آتي بعد از عمل ممكن خواهد شد. درابتدا بيماران حداكثر بين ۴ تا ۵ قاشق مي توانند غذاهاي جامد مثل برنج بخورند خوردن بايد به آهستگي صورت گرفته و لقمه غذا بايد حداقل ۲۰-۱۵ بار جويده شود و پس از قاطي شدن آن با بزاق به آرامي قورت داده شود چنانچه بيماران حالت تهوع داشته باشند نبايد غذاهاي جامد مصرف نمايند.
مزايا:
- کمترين اثر برش را برروي پوست داشته که از نظر سلامت بيمار و زيبايي وي حائـز اهميت مي باشد.
- موجب اشکال يا نقص در کارکرد هيچ يک از دستگاهها و ارگانهاي بدن نمي شود.
- اندازه بند را مي توان بر اساس رژيم غذايي و روند کاهش وزن بيمار تنظيم کرد.
- اين عمل قابل برگشت بوده بيمار هميشه شانس استفاده از روشهاي ديگر را دارد.
معايب:
- اين نوع عمل نياز به ويزيت هاي مكرر براي تنظيم حلقه و يا اطلاع از موقعيت آن، تغييراساسي درمدل تغذيه بيمار، پيگيري وضعيت بيمار در مقاطع مختلف دارد.
- جابجايي حلقه در اثر استفراغ يا بدليل عدم مصرف صحيح مواد غذايي پديده اي رايج است.
- كاهش وزن ناكافي در ۱۵ تا ۲۰ % موارد ديده ميشود.
- پس از مدتي تمايل به شيريني خوردن در بيمار بوجود مي آيد.
عمل باي پس معده:
با اين شيوه ميزان دريافت کالري از طريق غذاها محدود ميشود. اين شيوه جراحي، به خاطر عوارض کمتر ترجيح داده ميشود و در ايالات متحده در حال حاضر بيشتر از آن استفاده ميشود. اگر اين جراحي با ورزش و رژيم غذايي سالم همراه شود، کاهش وزن طولاني مداوم و بي‌برگشت را تضمين خواهد کرد.
نکته مهم اين است که عمل ميانبر زدن معده، براي هر شخصي که اضافه وزن يا چاقي دارد، مناسب نيست. از آنجا که هر جراحي عوارض و خطراتي همراه دارد، نخست بايد از شيوه‌هاي راحت‌تر و بي‌دردسرتر کاهش وزن استفاده شود.
به طوري که گفته شد، تنها کساني که بسيار چاق هستند، يعني شاخص توده بدنشان بيشتر از ۴۰ باشد يا شاخص بين ۳۵ تا ۴۰ به همراه مشکلات طبي داشته باشند، بايد به جراحي فکر کنند.
رايج‌ترين شيوه جراحي، شيوه‌اي به نام رو ان واي Roux-en-Y است، در اين شيوه قسمت کوچکي از قسمت فوقاني معده از مابقي معده جدا ميشود و اين قسمت، به روده باريک دوخته ميشود. در نتيجه، غذاي خورده شده، معده را ميانبر مي‌زند و به جاي اينکه وارد معده و سپس قسمتي از روده بازيک به نام دوازدهه شود، مستقيما وارد قسمت دوم روده باريک ميشود. به اين ترتيب بيشتر غذا به جاي جذب شدن در بدن، دفع ميشود. اين شيوه، کمترين ميزان عوارض جانبي را دارد و همان طور که گفته شد، بيشتر از همه استفاده ميشود.
عوارض جراحي: مثل همه جراحي‌ها عوارضي مثل خونريزي، عفونت، واکنش به داروهاي بيهوشي ممکن است به وجود بيايد. اما يک سري از عوارض هم درعمل ميانبر زدن معده به صورت اختصاصي‌تر ديده مي‌شوند:
– کمبود ويتامين‌ها و مواد معدني
– کاهش آب بدن
– سنگ‌هاي صفراوي
– خونريزي زخم معده
– فتق محل عمل
– عدم تحمل بعضي از غداها
– سنگ کليه
– کاهش فشار خون و پايين آمدن قند خون
– يکي از عوارضي که ممکن است به وجود بيايد سندرم دامپينگ است که علايمي مثل تهوع، استفراغ، اسهال، گيجي و عرق‌ريزش داد.
بعد از عمل، بيمار نبايد براي دو روز غذا بخورد. به مدت ۱۲ هفته هم بايد رژيم خاصي داشته باشد که از مايعات شروع ميشود و با غذاهاي نيمه‌جامد و غذاي معمولي، ادامه مي‌يابد.
از آنجايي که حجم معده با اين شيوه تقريبا به اندازه يک گردو ميشود، بيمار نمي‌تواند حجم زيادي غذا بخورد، انتظار مي‌رود که در عرض دو سال حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد اضافه وزن بيمار کاهش يابد.
ضربان‌سازي براي معده:
در اين شيوه که در يکي از بيمارستان‌هاي آلمان معرفي شده است، براي کاهش اشتها و وزن بيماران بسيار چاق، ضربان سازهاي الکتريکي Pacemaker روي معده بيمار نصب مي‌شوند.
خوبي اين روش اين است که آناتومي دستگاه گوارش اصلا تغيير پيدا نمي‌کند، بنابراين نيازي به بريدن معده و دوختن روده نيست! عوارض جانبي هم ندارد، کارايي‌اش هم خوب است .
خود وسيله را شرکت لندني IntraPace مي‌سازد. با يک عمل لاپاراسکوپي، از طريق ايجاد يک شکاف کوچک روي شکم، اين وسيله در ديواره شکم جاي داده ميشود. حس‌گرهاي دستگاه هر وقت ورود غذا به معده را حس کردند، پالس‌هاي الکتريکي با انرژي کم به اعصابي که حس پري و سيري را برمي‌انگيزند، گسيل مي‌کنند، در نتيجه شخص فکر ميکند که معده‌اش پر شده و حس سيري پيدا ميکند و غذا خوردن را قطع ميکند!
اين دستگاه يک حس‌گر فعاليت هم دارد، بنابراين تحرک بيمار هم تحت نظر گرفته ميشود و پزشک مي‌تواند با استفاده از اطلاعاتي که حس‌گرهاي دستگاه به کامپيوترش ارسال مي‌کنند، بيمار را پايش کند.
در طرح آزمايشي،اين دستگاه روي ۶۵ بيمار نصب شد و کارايي و ايمني آن ثابت شد. البته هنوز سازمان غذا و داروي آمريکا FDA اين دستگاه را تأييد نکرده است.
اين دستگاه هم در بيماراني که شاخص توده بدن بالاي ۳۵ دارند، مورد دارد. نشان داده شده که بعد از نصب دستگاه، بيماران ۴۵ درصد غذاي کمتري مي‌خورند و بعد از يک سال ۲۲ درصد از اضافه وزنشان کم ميشود. بنابراين ضربان‌ساز معده نسبت به شيوه معمول جراحي ميانبر زدن معده، کارايي کمتري دارد ولي به سبب سادگي و نداشتن عوارض، احتمال دارد که مقبوليت بيشتري پيدا کند.
در حال حاضر دستگاه بين ۲۰ تا ۲۳ هزار دلار قيمت دارد اما شايد با افزايش استفاده از آن و تأييد آن در آينده از سوي سازمان غذا و داروي آمريکا و توليد انبوه‌اش، قيمت آن پايين بيايد.
