نقش نور مصنوعي در بروز سرطان
با نفوذ لامپهاي رنگارنگ در زندگي شهرنشينان ، نور مصنوعي به بخش جدانشدني زندگي مردم کره زمين حتي در ساعات روز تبديل شده است. زماني واژه آلودگي نوري تنها براي تخريب منظره آسمان در شب به کار برده ميشد که دغدغه ستاره شناسان بود و بس . اما امروز به دليل استفاده بيش از اندازه و دور از نياز انسانها از منابع نور مصنوعي، اثرات مخرب رواني اين پديده و حتي تاثيرات آن بر روي اعصاب و سلامت فيزيکي انسانها چالش جديد دانش پزشکي است.
ملاتونين چيست:
ملاتونين هورموني است در بدن که در پاسخ به دوره هاي تاريکي و روشنايي روز و شب ساخته مي شود. اين هورمون مهم بدن که در سال ۱۹۵۸ ميلادي کشف شد توسط غده پينه آل در مغز ترشح مي شود.
ملاتونين يک هورمون محافظ و همچنين يک آنتي اکسيدان قوي است که در طول هزاران سال در حيوانات و گياهان وجود داشته است.(در بندهاي غضروفي که به ستون فقرات مربوط مي شود.)
وظايف ملاتونين:
اين هورمون در طول شب ترشح مى شود و توليد آن در شب ۱۰ برابر ميزان آن در روز ميباشد.
در كنار وظايف ديگر، موجب تنظيم فعاليت هاي بدن هنگام خواب نيز مى شود. ملاتونين يک هورمون محافظ است که بايد به آن اجازه و امکان ترشح در ساعات اوليه صبح داده شود. اين هورمون به جهت ارتباط ترشحش با نور به تنظيم خواب و بيداري ما كمك مي كند.
مصرف ملاتونين در درمان افسردگي ناشي از کاهش آن، مفيداست.
ملاتونين هورمونهاي ديگري را نيز در بدن تنظيم مي كند. اين هورمون ها آهنگ و الگوي ۲۴ ساعته عملكرد و پاسخ هاي بدن را تنظيم مي نمايد.
اين ماده همچنين زمان و آزاد شدن هورمونهاي جنسي زنانه را تنظيم و كنترل مي كند، بر روي دوره هاي قاعدگي بلوغ و يائسگي تأثير مي گذارد. سطح ملاتونين مسئول پديده پيري در بدن است. بچه ها داراي بالاترين سطح ملاتونين شبانه هستند، همانطور كه سن افزايش مي يابد ميزان اين هورمون كمتر و كمتر مي شود.
سطح پايين ملاتونين باعث مي شود كه افراد زودتر به خواب بروند و زودتر بيدار شوند و ممكن است از اين الگوي بهم ريخته رنج ببرند.اما مصرف همين ماده الگوي خواب را در كساني كه از بيخوابي ناشي از سطح پايين ملاتونين رنج مي برند اصلاح مي کند مانند افراد مسن و بچه هايي كه اختلال در الگوي خواب آنها در نتيجة “اوتيسم”، صرع، سندرم داون يا فلج مغزي است.
ملاتونين در درمان MS، بيماري كرونري قلب، صرع، و پوكي استخوان بعد از يائسگي است.
يکي ديگر از وظايف ملاتونين کاهش توليد استروژن در شب است.استروژن ريسک سرطانهاي بدخيم را زياد مي کند. از ۲۰ سال گذشته دانشمندان متوجه شدند که قرار گرفتن انسان زيرنور مصنوعي در شب بالانس استروژن را تغيير مي دهد. (با کاهش ملاتونين ترشح استروژن افزايش مي يابد).
بر اساس نتايج تحقيقات دانشمندان موسسه تحقيقات باست نيويورک و دانشگاه فيلادلفيا توقف ترشح ملاتونين در اثر قرارگرفتن اشخاص در معرض نور مصنوعي در شب موجب افزايش خطر ابتلا به سرطان سينه مي شود. وقتى كه دوره هاى ترشح ملاتونين به دليل وجود نور مصنوعى مختل مي شود، ترشح هورمون زنانه استروژن از تخمدانها بيشتر مى شود. يکي از تومورهاي حساس به استروژن سرطان سينه است.
شايان ذکر است بطور کلي در نابيناياني که هيچگونه درک و دريافتي از روشنايي ندارند که با ترشح ملاتونين تداخل پيدا کند شيوع و ابتلا به سرطان سينه کمتر است نسبت به آن دسته از نابينايان که حتي به ميزان اندکي نسبت به نورحساسند. کساني که صرفاً چشمانشان معيوب ولي کور نيست خيلي از اين قاعده مستثتي نبوده و به سرطان مبتلا مي شدند.
زنانى كه هنگام صبح ملاتونين بيشترى در بدن داشته باشند در معرض خطر كمترى براى ابتلا به سرطان سينه هستند. زنان نابينا نيزهورمون ملاتونين بيشتري در بدنشان مي باشد و ۳۶% کمتر مبتلا به سرطان سينه مي شوند.
مي توان به اين تحقيقات اين مطلب را اضافه کـرد که در کشورهاي صنعتي که شب را با نور مصنوعي مانند روز مي سازند ، ميزان ابتلا به سرطان سينه بيشتر است از کشورهاي در حال توسعه و غير صنعتي است.
خطرات يا بيماريهاي مربوط به ملاتونين:
تحقيقات نشان داده است كه خوابيدن بطور مداوم در محلى با چراغ هاى روشن و بيداري هاي بلند مدت در شب مى تواند موجب افزايش خطر بيمارى قلبى، افسردگى و سرطان سينه در زنان بشود. اين سرطان که شايعترين سرطان در زنان است در دهه پنجم تا ششم زندگى شيوع آن افزايش مي يابد. در سراسر دنيا روشهاى تشخيص زودرس سرطان سينه وجود دارد که در اين روشهاى غربالگرى تقريباً از سنين ۲۰ سالگى شروع مى شود. زنان بايد ياد بگيرند ماهانه بعد از تمام شدن قاعدگى، سينه هايشان را معاينه نمايند و علاوه بر اين سالى يكبار حتماً به يك پزشك متخصص براى معاينه مراجعه كنند و از سن ۴۰ سالگي به بعد نيز انجام ماموگرافي توصيه مي شود.
در زنانى كه سابقه وجود سرطان سينه در بستگان درجه اول، سابقه تابيده شدن اشعه به سينه و سابقه وجود بيمارى در سينه را داشته اند لازم است غربالگريشان زودتر و با دقت بيشترى انجام شود.
اين سرطان متأسفانه تا مرحله اى كه بزرگ مى شود ممكن است غدد لنفاوى زير بغل را نيز درگير كند ولي علائمى ندارد. از علائمى كه باعث مى شود زنان زودتر متوجه عوارض نور مصنوعي بر ملاتونين بدنشان شود و به پزشك مراجعه كنند ترشحات غير طبيعى به صورت ترشحات خونى، لمس توده، تغيير شكل ( كه پرتقالى شكل مى شود) وقرمز شدن پستان مي باشد.از ديگر علائم وجود فرو رفتگى هاى پستان است. علائم مذكور از جمله علائم خطرناكى هستند كه زنان در صورت مشاهده بايد حتماً به پزشك مراجعه كنند و تحت درمان قرار بگيرند.
متخصصان بر اين باورند كه اين سرطان از زمان شكل گيرى تا مرحله تشخيص ۱۰ تا ۱۲ سال طول مى كشد و در اين زمان احتمال اين كه اين بيمارى غدد، ريه، استخوانها و ديگر اعضاى بدن را درگير كند وجود دارد.
جهت پيشگيري از ابتلا به سرطان سينه استفاده از غذاهاى كم چرب، زايمان در سنين پايين تر از ۳۵ سالگى و شيردهى مادران در جلوگيرى از ابتلا به اين سرطان مؤثراست و مصرف الكل ميزان بروز آن را افزايش مى دهد.
كليد درمان اين سرطان برداشتن کامل غده است. اگر لازم باشد شيمى درمانى و راديوتراپى نيز انجام گردد.
رابطه ملاتونين با نورهاي مصنوعي:
در ساعات اوليه صبح وقتي تاريکي هوا تقريباً به بالاترين حد خود مي رسد بيشترين ميزان ترشح ملاتونين را در بدن شاهد هستيم. اما با قرارگرفتن انسان در معرض نور ترشح آن متوقف مي شود. با مطالعاتي که روي موشهاي آزمايشگاهي انجام گرفت، محققان بر اين باورند که حداقل مقدار نوري که لازم است تا ترشح ملاتونين در موشها متوقف شود ۲/. لوکس است که اين مقدار دو برابر نور ماه است.حتي در حيوانات شب زي (جغد و خفاش و …) نيز اين هورمون حياتي با تابش نور غير استاندارد متوقف مي شود. همچنين مشخص گرديد قرار گرفتن موشها در معرض نور در شب ترشح شبانه ملاتونين را کم کرده و رشد سلولهاي سرطاني کبد را افزايش مي دهد. حتي نور ضعيف ترشح ملاتونين را متوقف مي کند و باعث پيشرفت تومورهاي سرطاني مي شود. موشهايي که در يک محيط نرمال از نظر شب و روز نگهداري مي شدند داراي ترشح طبيعي ملاتونين بودند.
همچنين مطالعات نشان مي دهد که رنگ نور در داخل و خارج از منزل نيز در سلامتي ديگر جانداران و اکوسيستم تاثير بسزايي دارد.
چه مقدار؟ چه مدت؟ چه رنگي؟
ترشح ملاتونين به رنگ نور شدت آن و مدت تابش به چشم ها بستگي خواهد داشت. جالب توجه است که اين اثر حتي با چشمهاي بسته نيز منتقل مي شود. محققان دريافته اند تنها ۲ نفر از ۸ نفري که در معرض ۲۰۰۰ لوکس از نور سفيد براي ۶۰ دقيقه با چشمهاي بسته بين ساعت ۱۲ شب تا ۲ بامداد قرار گرفته اند به مراتب ملاتونين کمتري در بدنشان ترشح شده است.
کساني که در اتاق خوابشان تاريکي محض حکمفرما نيست و با نورهايي مثل نور تلوزيون، صفحه مانيتور، نور چراغ مطالعه و چراغ خواب يا نوري که از خيابانها و فضاي بيرون از منزل از پنجره هاي بدون حفاظ (پرده) وارد اتاق خواب مي شوند بـه خواب مي روند با توقف ملاتونين در بدنشان مواجه مي شوند. يک اتاق معمولي در شرايط متعادل بين ۱۵۰-۱۸۰ لوکس روشنايي دارد. با اين حال همه مردم به صورت صحيح به خواب نمي روند
نتايج نشان مي دهد که نور تکرنگ قرمز ۱۰۰ لوکس که مقداري منطقي براي يک اتاق نشيمن است, ۴۰۳ ساعت طول مي کشد تا باعث توقف ۵۰% از ملاتونين شود. شمع ۶۶ دقيقه, لامپ نئون ۶۰ وات ۳۹ دقيقه, لامپ فلورسنت دولوکس ۵۸ وات ۱۵ دقيقه و نور سفيد خالص LED 13 دقيقه.
بنابر تحقيقات انجام شده بر روي انسان ها به اين نتيجه رسيده اند که نور بسيار ضعيف حتي به مقدار ۱/۰ نور آبي ترشح ملاتونين را بيش از هر رنگ نور ديگري متوقف مي کند.
تحقيقات بيشتري لازم است که تا مقدار دقيق روشنايي و مدت روشنايي و رنگ نورهاي مورد استفاده که باعث توقف ملاتونين مي شود را روشن سازد.
در روز معمولاً دفاتر تجاري به قدري تاريک هستند که ترشح هورمون ملاتونين متوقف نمي شود بنابر اين شخص با فرآيندي به نام “تاريکي زيست شناسي” مواجه مي شد.
راهکارهاي جلوگيري از بيماريهاي مربوطه:
نورهاي مصنوعي بايد به گونه اي طراحي شوند که کمترين تلاقي را با ريتم ۲۴ ساعته بدن انسان داشته باشد. با داشتن اصول و ذهنيتي مبتني بر احتياط، پيشنهادات عملي براي طراحي صحيح نورهاي داخل و خارج محيط وجود دارند که مي توان از آنها براي سلامت انسان و پيرامونشان بهره برد.
۱- بهترين ميزان نور براي روشن کردن يک محيط استفاده از نور طبيعي روز است و اگر در بعضي از دفاتر پنجره اي وجود ندارد, بايد از نوري غير درخشنده و روشن که طول موج کامل نور سفيد را دارد استفاده شود که براي ساعت ۲۴ ساعته بدن, حالت نور روز طبيعي تداعي شود.
۲- فضاي داخل محيط ها در شب بايد تاريک باشد. طول موج هاي آبي حذف شوند وطول موج ها بايد به سمت نورهاي زرد يا نارنجي برود. مطالعه در نور لامپ هاي نئون به جاي فلورسنت باعث مي شود که چشم در معرض انتشار نور آبي نباشد.
۳- تاريکي مطلق به هنگام خواب ارجح است. تلوزيون و چرغ خواب نبايد به هنگام خواب روشن گذاشته شود.
۴- در خيابان ها بايد نوري محافظت شده و استاندارد نصب شده باشد تا ورود اين نور را به داخل خانه ها به حداقل برساند.
درمان با ملاتونين:
براي درمان بيخوابي مصرف ۳ ميلي گرم ازملاتونين يك ساعت قبل از خواب معمولاً مفيد است، اگرچه ميزان ۱/. تا ۳/. ميلي گرم آن باعث ايجاد خواب در بعضي افراد ميشود. اگر مصرف ۳ ميلي گرم در شب به مدت ۳ روز مؤثر نباشد ۶ ميلي گرم ۱ ساعت قبل ازخواب مصرف شود. ميزان مفيد هورمون وقتي است كه فرد خواب آرامي داشته باشد و در طول روز خسته و تحريك پذير نباشد.
اگر دچار بيماري خودايمني نظير لوپوس، روماتيسم مفصلي يا يك سرطان سيستم ايمني نظير لمفوم يا لوكمي هستيد، مصرف ملاتونين براي شما خوب نيست.
اگر حامله هستيد يا شير مي دهيد از ملاتونين استفاده نكنيد چون ملاتونين مي تواند مانع از باروري نيز گردد.
تداخل هاي احتمالي
* ويتامين ب-۱۲ سطح توليد ملاتونين را تغيير مي دهد. اگر سطح ملاتونين خون شما پايين ميزان ويتامين ب-۱۲ نيز پايين است. مصرف ويتامين ب-۱۲ مي تواند باعث بهبود اختلالات خواب شود، زيرا اين ويتامين تولد ملاتونين را افزايش مي دهد.
* داروهاي ضد التهابي غير استروييدي مانند آسپيرين و ايبوپروفن سطح توليد ملاتونين در بدن را كاهش مي دهد. بنابراين بهتر است قبل از خواب از اين داروها استفاده نكنيد. بتابلاكرها مانند پروپرانولول نيز مانع بالا رفتن ملاتونين در شب مي شوند.
* پروتئين، ويتامين ب-۶، نياسين آميد و استيل كارنيتين همگي به توليد ملاتونين كمك مي كنند.
* بعضي از داروهاي ضد افسردگي سطح ملاتونين مغز را افزايش مي دهند. در يک مطالعه Double-blind کوچک به اين نتيجه رسيدند که استفاده ۱۲۵ ميکروگرم از ملاتونين در ۸ تا ۱۲ ساعت پس از بيدار شدن در کاهش علائم افسردگي موثر بوده است. بنزوديازپينها، مانند ديازپام مانع از توليد ملاتونين مي شوند.
الكل و كافئين و داروهاي مدر مثل تريامترن و بلوك كننده هاي كانال كلسيم مانند آدالات مانع از توليد ملاتونين مي شوند.
منبع: سامانه اطلاع رساني شبکه پزشکي کشور- اينترنت
